Weerman Frank Deboosere gaf gisteren in dit stuk een aantal excellente tips om zélf mee te werken aan de afremming van de klimaatopwarming. 

Vaak worden dergelijke tips bekritiseerd vanuit de redenering dat individuele klimaatinspanningen er niet toe doen en anderen (overheden, grote bedrijven) het probleem moeten oplossen. Om deze argumenten te ontkrachten schreef ik dit opiniestuk voor VRT NWS.

Vanavond praat ik met Patrick Loobuyck en Rozanne De Cock over individuele verantwoordelijkheid in het oplossen van klimaatverandering in het programma Nachtwacht op Canvas.

Kortgesteld is Patrick's mening dat we individuen geen schuld mogen aanpraten over bijvoorbeeld vliegtuigreizen of het eten van vlees. We moeten eerder naar een rechtvaardige basisstructuur streven, en eens we daar als individu aan deelnemen hebben we onze plicht gedaan. 

Mijn visie is echter dat klimaatverandering, net zoals het bestrijden van malaria, en het feit dat onze kledij wordt geproduceerd in lamentabele omstandigheden in Bangladesh en andere ontwikkelingslanden, een collectief actieprobleem dat we pas kunnen oplossen als iedereen (overheden, bedrijven, individuen, middenveldorganisaties, de Verenigde Naties, ...) samenwerken. Hoewel het lijkt alsof individuele actie geen verschil maakt, is het wel degelijk zo dat ook individuen hun steentje kunnen bijdragen aan de oplossing van het probleem, omdat elke ton koolstofdioxide die wordt uitgestoten in een klimaatreguleringsysteem terecht komt dat al overbelast is en oververzadigd met koolstofdioxide. 

Natuurlijk hebben we ook wetten nodig, maar we moeten ook oppassen dat moraliteit of de oplossing van dergelijke problemen niet het slachtoffer wordt van politieke ideologieën. Dus als individu moeten we die basisstructuur altijd in de gaten houden. Daarenboven is die rechtvaardige basisstructuur er nog niet (we onderhandelen al 30 jaar over een ambitieus klimaatbeleid op internationaal niveau, maar het meest recente Klimaatakkoord van Parijs is eigenlijk niet doeltreffend genoeg). Intussentijd moeten we ernaar streven te doen wat we kunnen tegen het klimaatprobleem, door politieke actie te ondernemen, maar ook door ons klein individueel steentje bij te dragen aan de oplossing door onze emissies te verminderen. 

De aflevering van Nachtwacht wordt uitgezonden op 6 April 2019, om 22u10 op Canvas. Je kan het herbekijken op vrtnu.be. 
Meer informatie kan je vinden op de Canvas-pagina van Nachtwacht en in deze samenvatting door VRT-nieuws.

Dit opiniestuk voor Deredactie.be is een beetje een buitenbeentje: normaal schrijf ik over klimaatverandering, het milieu en globale rechtvaardigheid, maar het programma Team Scheire intrigeerde me. 

In het programma zoeken uitvinders naar concrete oplossingen voor de zeer specifieke noden van mensen met een beperking met een bewonderenswaardig vernuft en betrokkenheid. Mijn opinie bevat dus vooral lof aan het adres van de programmamakers, maar ook een kritiek naar de maatschappij en het beleid.

Er zou veel meer geïnvesteerd moeten worden in het verbeteren van de levenskwaliteit van iedereen en dit zou niet afhankelijk mogen zijn van een televisieprogramma. Ten tweede moeten we streven naar Universal Design: eerder dan het individu aan te passen aan de maatschappij (door technologische snufjes enzo), zouden we de maatschappij (bijvoorbeeld de architectuur van openbare gebouwen, openbare diensten en de openbare ruimte in het algemeen) toegankelijker moeten maken voor iedereen. Ten derde moeten we er steeds voor zorgen dat iedereen mee is met de snelle en ingrijpende technologische en maatschappelijke ontwikkelingen. 

Het volledige opiniestuk kan je hier lezen. 

NB: In de eerste alinea word ik "Hoogleraar" genoemd, en net daaronder "Docent". Het laatste is correct.

In dit opiniestuk voor Deredactie.be geef ik mijn eerste indruk van het Klimaatakkoord van Parijs in December 2015. Het Akkoord wordt beschouwd als een 'historische mijlpaal', maar ook bekritiseerd als een 'lege doos'. 

Het Akkoord is inderdaad een mijlpaal, omdat het niet zo vaak voorvalt dat alle landen ter wereld tot een consensus komen over een substantieel akkoord. Echter, of het Akkoord uiteindelijk de geschiedenis in zal gaan als een historische mijlpaal of een lege doos blijft afhankelijk van de concrete acties en beleidsmaatregelen die genomen worden. 

Drie aspecten zijn hierbij van belang. Ten eerste zijn de klimaatplannen van de nationale overheden slechts intenties, die holle woorden blijven als ze niet omgezet worden in concrete beleidsmaatregelen. Die klimaatplannen moeten ook een pak ambitieuzer worden om klimaatverandering effectief tegen te gaan. Ten tweede is de focus op tussentijdse doelstellingen (bijvoorbeeld emissiereducties tegen 2020 of 2030) niet erg adequaat, omdat de langetermijndoelstellingen na 2030 en zeker na 2050 enorm veeleisender zullen zijn. Ten derde zijn de inspanningen om ontwikkelingslanden te helpen bij mitigatie van en adaptatie aan klimaatverandering ontoereikend. Verhoging van deze inspanningen is noodzakelijk om klimaatdoelstellingen op een rechtvaardige wijze te behalen. 

Ik concludeer optimistisch te blijven, zij het voorzichtig...

​Lees hier het volledige opiniestuk.
Dit stuk is gebaseerd op deze Blog Post voor Justice Everywhere (Engels)

In dit opiniestuk voor Deredactie.be klaag ik aan dat verantwoordelijkheid voor het aanpakken van het klimaatprobleem vaak doorgeschoven wordt naar een ander niveau of een andere actor. Individuen schuiven deze verantwoordelijkheid bijvoorbeeld vaak door naar de overheid, en de overheid vertelt individuen en gezinnen om meer inspanningen te leveren.

Dit is een bekende strategie in de morele psychologie om de eigen verantwoordelijkheid te reduceren door vooral de verantwoordelijkheid van anderen te benadrukken. Dergelijke manoeuvres vertragen effectieve actie en polariseren het debat; terwijl integendeel constructieve samenwerking cruciaal is. Het dient ten allen tijde onderstreept te worden dat klimaatverandering een dusdanig grote uitdaging vormt, dat alle actoren (individuen, overheden, bedrijven, middenveldorganisaties, NGO's, enzoverder) actie zullen moeten ondernemen in samenwerkingsverband.

Lees hier het volledige opiniestuk.

Naar aanleiding van een campagne van Dokters van de Wereld werd ik geïnterviewd door Sofie Mulders van De Morgen. Als je geabonneerd bent op De Morgen kan je het artikel hier herlezen. Hieronder vat ik het kort samen.

De campagne van Dokters van de Wereld drukt je met de neus op de feiten: wanneer een hoogzwangere, dakloze vrouw op straat staat, loopt iedereen haar voorbij. Tot een bekende regisseur zogezegd een filmpje over haar maakt - dan krijgt ze plots aandacht van omstanders... 

Wanneer die omstaanders hiermee geconfronteerd worden, reageren ze met "Ik zie hier elke dag zwervers zitten, op den duur begin je dat normaal te vinden", of "Het is de taak van de overheid om in te grijpen en te helpen", of nog: "We kunnen niet voor iedereen Moeder Teresa zijn."

Deze reacties komen neer op moral disengagement - het zijn strategieën waarmee mensen verantwoordelijkheid proberen te ontduiken en hun eigen gedrag te rationaliseren. Bovendien maken mensen een onderscheid tussen negatieve en positieve rechten en plichten: negatieve plichten zin plichten om geen schade aan anderen toe te brengen, terwijl positieve plichten ons vragen anderen te helpen. Maar in onze dagdagelijkse moraal vinden we negatieve plichten belangrijker dan positieve plichten, terwijl het onderscheid niet altijd duidelijk is en het resultaat van beide soms hetzelfde is.

Negatieve boodschappen en mensen met een schuldgevoel opzadelen kan echter contra-productief, werken omdat dit net moral disengagement in de hand kan werken. Daarom moeten we mensen overtuigen dat hun bijdrage echt wel een verschil maakt.